Марио Перона: «Менің мақсатым – жай ғана жақсы оқушылар емес, өмірде орнын тапқан адамдар»
Марио Перона, инклюзивті білім беру бойынша итальяндық сарапшы, «Білім керуеніне» шақырылған спикерлердің бірі
Мен академиктер отбасында дүниеге келдім. Туыстарымның жартысы профессорлар, басқалары да зиялы адамдар болды, біздің туған қаламызға дәрігерлер немесе заңгерлер ретінде көмектесті. Балалық шағымнан бастап мен осы жолды таңдайды деп күтті. Мен, шынымен де қабілетті бала болып өстім, тілдерді тез үйрендім.
Мектеп басталды. Бұл жерде де мені ақылды бала деп таныды, бұл менің өзіндік бағамды өсірді. Біз оқуды үйрене бастадық. Осы жерде өзгерістер басталды: менің сыныптастарым оқуды жылдам үйренсе, мен үйрене алмадым. Бұны ешкім байқаған жоқ, өйткені менің аудиалды есте сақтау қабілетім жақсы болды. Басқалардың айтқанын жаттап алдым. Сондықтан мен ештеңе оқымасам да, үлгерімім түскен жоқ.
Одан кейін сандармен қиындықтар басталды. Мен есепті жақсы шығардым, логикалық пайымдау оңай болды, бірақ санай алмадым. Тағы да бұны ешкім байқамады, өйткені мен басқа жағынан мықты болдым.
Мен өстім, қиындықтардың көбейгенін байқай бастадым, бірақ себебін түсінбедім. Айла-амалын таптым – менің сабақты оқығанымды тексеру үшін әжемнен оқулықтарды оқып беруін сұрадым. Қазір әжелерден де сұраудың қажеті жоқ, арнайы бағдарламалар бар. Математиканы да шештім: менің досым санау білетін, бірақ есеп шығара алмайтын, ал менде – керісінше, солай бірге жұмыс істеп, жақсы баға алып жүрдік.
Осындай айла-шарғыме жоғары мектепке дейін бардым. Бұл жерде өзімнің проблемаларымды жасыра алмадым да, менің бағам төмендеп кетті. Сол кезде ата-анам менің әлі күнге дей оқуды және санауды білмейтінімді түсінді. Олар үшін бұл үлкен соққы болды, өйткені біздің отбасымыздағы басты құндылық интеллект пен мәдениет болатын.
Қыркүйекте емтихан тапсырып, екінші жылға қалмау үшін мен жазда оқи бастадым. Жолым болды: менің ерекшеліктерімді қабылдаған профессорлар мені оқытты, ол кезде тіпті инклюзивті оқыту туралы зерттеулер жүргізілмеген. Олар маған қамқорлықпен қарады, қазіргі зерттеулерде ұсынылғандай дұрыс ынталандырды. Мысалы, тарихтан оқулықтың барлық беттерін оқымай, менталды карталар жасауға, ал математиканы логика мен өзіңді тексеру арқылы меңгеруге кеңес берді. Оқу баяу, әрі ауыр өтті, бірақ мен өте мұқият болдым. Менің сыныптастарымды оқыту стратегиясынан ерекше болса да, қандай стратегиялар маған оқуға көмектесетінін түсіндім. Шын, маған оқу қиынға түсті, бірақ менталды карталардың көмегімен концепцияны түсіндім. Мен баяу санадым, бірақ есепті қалай шығару керектігін тез түсіндім.
Тез арада мектептің үздік оқушыларының бірі болдым. Осы тәжірибе тіпті сенде үлкен қиындықтар болса да, мәселенің бір бөлігі мектеп жүйесінің өзінде болса да, үш айдың ішінде үздік болу мүмкін екенін түсінуге мүмкіндік берді. Егер сенде оқуда қиындықтар болса, сені топас деп есептейтін болса, сен де өзің туралы солай ойлайсың. Өзіңді бағалауың төмендейді, бұл сенің бүкіл өміріңе әсерін тигізеді. Мен бұны бір кітаптан оқып алған жоқпын, бұл менің басымнан өтті. Өзімді-өзім, өзімнің әлсіздіктерім мен мықты жағымды түсіндім. Нағыз оқыту, түсіну мен табыстың не екенін, адам өмірін оған сай келетін әдістермен қалай өзгертуге болатынын түйсіндім.
Мен 15 жаста болатынмын, бірақ оқыту менің басты қызығушылықтарымның бірі болатынын сол кезде түсіндім. Әр түрлі білім беру стратегияларын зерттей бастадым, сыныптастарыма көмектестім. Оқытуда маңызды орын алатын ынталандыру тақырыбына қызықтым. Осы тақырыптағы кітаптарды, эмоциялар мен оқыту туралы кітаптарды оқи бастадым, өйткенің өзімнің басымнан өтті. Мұғаліммен байланыс және оның сізге деген сенімі өте маңызды. Сол сияқты тәртіп те маңызды, алайда оны орнымен қолдана білу керек.
Мен университетте инженер мамандығын оқыдым. Мені математика мен физика емес, мен өзім танитын, осы саладағы шынайы адамдардың тағылымы қызықтырды. Университетті аяқтаған соң менеджер болып жұмыс істедім, бірақ менің жолым емес екенін түсіндім. Менің математикадан сабақ берген профессорым маған оқытуды ұсынды, бұл шынымен де жаныма жақын болды.
Оқытуда менің оқушыларымның психологиясын түсіну және олармен байланыс орнатудың маңыздылығы менің математикалық танымымнан кем емес екенін түсіндім. Сол уақытта мен оқыған Падуя университеті математика психологиясын зерттей бастады. Осылайша, мен математикаға сүйене отырып, оқытудағы қиындықтарды – сандық интеллектті (numerical intelligence), алгебраны оқыту кезіндегі қиындықтарды және әрі қарай университетте математикамен туындайтын қиындықтарды зерттей бастадым.
Көріп отырғаныңыздай, менің қызмет жолым әдеттегідей емес. Менеджер болып бастадым, ал енді менің достарым атағандай, мен психоинженермін. Сондай-ақ, оқыту, нейропсихология саласын, тану қабілеттері мен эмоциялар арасындағы, оқыту мен ынталандыру арасындағы байланысты зерттеумен айналысамын.
Менің студенттерім олардың мұғалімі, әрі инженер ретінде математиканы жақсы түсінеді және оңай оқыды деп есептейді. Бірақ, олай емес. Мен дислексикпін, менде оқытуда көптеген қиындықтар болды, мен оларды жеңе алдым. Яғни, сіздердің де қолдарыңыздан келеді.
Менің мақсатым — жай ғана жақсы оқушылар емес, өмірде орнын тапқан адамдар. Сондықтан, мен оларған өзін жақсы тануға, олардың әрқайсысын когнитивті тұрғыдан ғана емес, адамгершілік тұрғысынан дамытуға көмектесемін.
Зерттеулер көрсеткендей, егер сіз, әсіресе математикада өзіңіздің когнитивтік қабілеттеріңізді дамытатын болсаңыз, бұл өміріңізге қанағаттану деңгейін, күнделікті өмірден рахаттану қабілетін арттырады. Сол математиканы қаншалықты жақсы түсінсеңіз, сіздің ағзаңызда қорқыныш азайып, сүйсіну көбейеді. Сондықтан, мен студенттерге: «Математиканы сіз үшін қолайлы жолмен оқыңыз – өмір сіз үшін жақсы жағына өзгереді» деп айтамын.