Онлайн білім берудің бүгіні мен ертеңі.

Коронавирус пандемиясы басталған кезде көптеген университеттер электронды оқуға көшуге мәжбүр болды. Алайда, барлық оқу орындарында оқу бағдарламаларын толыққанды қайта құру үшін ресурстар болған жоқ. Бірақ өзгерістердің техникалық жағынан басқа мазмұны да талап етіледі – қашықтан жұмыс істеу форматы бизнестің көптеген салаларындағы компаниялардың бұрынғыдан да маңызды жаңа дағдыларға деген сұранысын күшейтті. Билік Coursera-ның Үндістан және Азия-Тынық мұхиты аймағы бойынша басқарушы директоры Рагхав Гуптамен пандемия кезінде университеттермен не болып жатқандығы, оған байланысты еңбек нарығынан қандай сұраулар алатындығы, коронавирус мәселесін шешкеннен кейін білім беру процесі қалай өзгеретіні және оның қай бөлігі ешқашан онлайнға ауыспайтындығы туралы сөйлесті.

Пандемия басталғаннан бері университеттің білім беру саласындағы қандай өзгерістерді байқадыңыз және қайсысы сізге маңызды болып көрінеді?

Экономикалық аспектіден бастасам деп едім. Бұл жаңалық емес, бірақ біз экономикалық қатынастарда көптеген үзілістерді байқап отырмыз. Бүкіл әлем бойынша жұмыс орындардың көбіне қауіп төніп отыр, Халықаралық еңбек ұйымы өткен аптада 400 миллион жұмыс орны жоғалып кетуі мүмкін деген статистика шығарды. Coursera платформасында біз соңғы 6-7 айда жұмыс берушілерге қажет құзыреттер жиынтығының қалай күрт өзгеретінін байқаймыз. Біз көптеген компаниялармен жұмыс істегендіктен, олардың қызметкерлері технологиямен жұмыс істеу дағдылары мен деректер туралы ғылым (Data Science) білімі бар адамдардың қалай жетістікке жететінін көреміз. Себебі диджитализацияланған және деректерді талдаумен үнемі айналысатын бизнес пандемия жағдайында тез жол таба алады.

Біздің платформамыздың дерегі бойынша, біріншіден, компанияларда жұмыс істейтін және мансабы басталған адамдардың және жоғары оқу орындарында оқитын және тек еңбек нарығына шығуға ниет білдірген студенттердің дағдыларын жетілдіру қажеттілігінің артқанын көріп отырмыз. Пандемияға қарамастан жүріп жатқан Төртінші өнеркәсіптік революция шарттарында біліктілікті арттыру қажеттілігі қазіргі кезде күшейе түсті. 5-10 жыл ішінде өту болжанған кезеңді біз 6-12 ай ішінде өтуге мәжбүрміз.

Екіншіден, жалпы білім беру ортасы туралы айтатын болсақ, дәстүрлі университеттер үлкен қиындыққа тап болды. Біз жұмыс істеп жүрген кәсіпқойлар ретінде бәріміз, университеттер студенттерге оқу бағдарламаларын жаңартуға және әртүрлі өзгерістер енгізуге уақыт қажет болса да, әрқашан талап етілетін дағдыларды үйрете алатындығын анықтадық. Бірақ онлайн оқыту оқу процесіне әрең енгізілді. Егер сіз кез-келген басқа салаға – банк, телекоммуникация, ойын-сауық индустриясына, электронды коммерцияға қарасаңыз, онда технологиялар тезірек енгізілді. Пандемия кезінде біз кейбір университеттердің интернет-модульдерді тез ендіре бастағанын көрдік, бірақ олардың көпшілігі әлі де қажет емес. Мұнда біз белгілі бір алшақтықты белгілейміз.

Осы жылдың наурыз айында университеттер мен олардың студенттері үшін арнайы құрылған Coursera for Campus өнімін шығардық. Біз оны әлемнің кез келген нүктесінен жоғары оқу орындары үшін тегін еттік, өйткені біз оларды осы қиын уақытта қолдағымыз келеді. Біз орналастырған 10 000 бағдарламамызды бүкіл әлемнің 1,5 миллион студенті пайдаланғанын анықтадық. Оларға деген қызығушылық артады. Жалпы алғанда, біздің платформада 16 миллионнан астам курстар тыңдалды.

Университеттің бағдарламалары сіздің платформаңыздың курстарымен қаншалықты сәйкес келді?

Университеттер онлайн-бағдарламаны құруға үш тәсілмен қарайды. Бірінші әдіс - ZOOM және соған ұқсас платформалар арқылы оқуды қайта бастау. Көптеген жағдайларда факультеттердің бір бөлігі бұл ауысуды өте қиын деп санайды, өйткені оның нәтижесі сыныпта оқытушымен болған кезіңізден мүлдем өзгеше. Екінші тәсіл - Coursera және басқа да ұқсас қызметтер шығаратын курстарды оқу процесіне енгізу, бұл жетекші университеттердің мазмұнына қол жеткізуге мүмкіндік береді. Қазақстаннан келген студент бола отырып, сіз тек өз факультетіңіздің адамдарынан ғана емес, сонымен қатар Мичиган университетінің мамандарынан да бағдарламалауды біле аласыз. Көптеген университеттер осы екі форматты біріктіруді ұсынады - осылайша біз бүкіл әлем бойынша 3750 университеттің жұмысына көмектесе аламыз. Үшінші әдіс - пандемия кезінде дәрістерді онлайн курстармен алмастырғысы келетін университеттерге қолайлы курстарды табуға көмектесу. Ол үшін машинаны оқыту технологиясына негізделген Course Match өнімін жасадық. Жоғары оқу орындары бізге келіп былай дейді: бүгін біз 2000 курсты оқимыз, бірақ сіздің платформаңыздан олардың орнын ауыстырғым келеді. Біз бұл тізімді алып, бізде бар курстардың базасымен салыстырамыз, содан кейін барынша сәйкес келетін нұсқалардың тізімін жасаймыз.

Сонымен бірге, біз басқа мәселені шешуге тырысамыз. Барлық оқытушылар онлайн курстар құруға үйретілмеген. Коронавирус болашақта білімнің қандай болатынына түбегейлі өзгерістер енгізетіндіктен, біз мұғалімдерге интернетте мазмұн жасауға үйрету үшін технологиялар мен сараптамамызды енгіземіз. Себебі оқу материалын ұсынудың бұл нысаны әдеттегі дәрістерден мүлдем өзгеше. Егер біз интернеттегі бір сағаттық баяндаманы тыңдайтын болсақ, онда біз бір-ақ сәтте ұйықтап кететін шығармыз, әңгіме тізбегін жоғалтамыз және т. б. Сондықтан материал сәл өзгеше болуы керек.

Біз айналысатын үшінші нәрсе мынада: біз бизнестің әртүрлі сегменттеріндегі көптеген компаниялармен жұмыс істегендіктен, олардың шеберлікке деген қажеттіліктері, әсіресе коронавирус жағдайында қаншалықты тез өзгеретінін көре аламыз. Бұл инсайттарды жинап, оларды университеттерге болашақ мамандықтарына оқыту үшін оқу жоспарларын жасай алатындай етіп ұсынамыз.

Сіздің ойыңызша, коронавирус кезеңінде университеттің дәстүрлі білім беру жүйесінде қандай проблемалар туындады?

Оқу орындарына оқу бағдарламаларын жаңартып, қайта құру үшін белгілі бір уақыт қажет. Бұл бір түнде болмайтын күрделі процесс. Бірақ бұл ретте олар еңбек нарығы қажет ететін өз студенттеріне үнемі өзекті дағдылар беруі қажет. Пандемиямен байланысты цифрлық дағдылар мен мәліметтерге деген сұраныс артты. Осы себепті олар Coursera-дан осы жаңа дағдыларды үйрету үшін материалдың жетіспеушілігімен байланысты олқылықты толтыру үшін көмек сұрайды. Екіншіден, дәстүрлі университеттер бүгінгі еңбек нарығы талап етушілерден қандай дағдыларды талап ететінін әрдайым түсіне бермейді. Сондай-ақ, біз оларға бағдар табуға көмектесеміз, өйткені біз 2300 компаниямен жұмыс жасаймыз және олардың жұмысындағы өзгерістердің серпінін көреміз.

Болашақтың дағдылары ретінде Сіз цифрлық технологиялармен жұмыс істей білуді және үлкен деректерді талдауды ерекше атап өтесіз. Осы санаттардың әрқайсысына нақты не кіретінін анықтай аласыз ба?

Әдетте, бұл дағдылар үш саламен байланысты: бизнес, технология және деректер ғылымы. Біздің платформада 72 миллион қолданушы мен 2300 компания бар және біздің ақпаратымыз бойынша олардың қызығушылығы байланыс, қаржы, менеджмент, маркетинг және сату салаларында шоғырланған. Бірақ олар дәстүрге айналды. Егер біз деректер ғылымымен байланысты жаңа салалар туралы айтатын болсақ, онда олар деректерді басқаруға, визуализацияға, машиналық оқытуға, статистикалық бағдарламалау мен статистикаға қатысты. Сонымен қатар, банк және телекоммуникация секторлары қажет ететін ерекше дағдылар да бар. Технологиялық компаниялар компьютерлік желілерді құру, мәліметтер базасын басқару, адамның компьютерлермен өзара әрекеттесуі, операциялық жүйелерді, бағдарламалық жасақтаманы және қауіпсіздік жүйелерін құру дағдыларына сұранысты қалыптастырады. Барлық осы сегменттердің дамуын біз қазір байқап отырмыз. Олар туралы Дүниежүзілік экономикалық форум сияқты ұйымдар біз қазір бастан кешіп жатқан Төртінші өнеркәсіптік революцияның негізгі дағдылары деп айтады.

Бұл дағдылар бізді болашақтың әлеуметтік, экономикалық және мәдени өзгерісіне дайындауға жеткілікті ме?

Қазір көптеген компаниялар цифрландыру процесінен өтуде. Біз олармен жұмыс жасағанда, бүгінгі күннің негізгі дағдыларының картасына сүйенеміз. Жұмыс берушілерге не қажет екендігі туралы көзқарасымыз әртүрлі болуы мүмкін. Егер сіз бұл мәселені бизнес-менеджер тұрғысынан қарастыратын болсаңыз, онда біздің көзқарасымызда ол көшбасшылық, өзгерісті басқару және дизайн ойлау дағдыларына ие болуы керек. Бірақ егер компьютерлік инженериямен байланысы бар компания тұрғысынан айтар болсақ, онда сіз меңгеру керек бизнес-дағдылар Agile-менеджмент, көшбасшылық және продакт-менеджмент болып табылады. Менеджерлерге тек бизнес дағдылары қажет емес, сонымен қатар жасанды интеллект немесе киберқауіпсіздік болсын, технологияны терең түсіну қажет. Маркетингте жұмыс істейтін адамның диджитал-маркетинг, диджитал-стратегиялар құру және әлеуметтік желілердегі коммуникация дағдылары болуы тиіс.

Жаһандық деңгейде біздің платформада мәдени құзыреттер де сұранысқа ие. Бірақ олар жұмыс берушілер үшін қызықты, жетекші бағыттардың үштігіне кірмейді. Біздің платформада контенттің 11 түрі бар. Гуманитарлық білім, әлеуметтік ғылымдар және өзін-өзі дамыту бойынша материалдар да ұсынылған. Бірақ олар ең болмағанда біздің білім беру платформамыздың перспективасынан бизнес пен жұмыс берушілер үшін басым емес. Бірақ егер жалпы әлемдік көрініске қарайтын болсаңыз, топ-тізімге "Оқып үйрену" атты курсы кіретінін байқауға болады. Бұл адам баласы ретінде біздің бір нәрсені қалай үйренетіміз жайлы іргелі курс болып табылады. Оны 2 миллионнан астам адам тыңдады. Көптеген компаниялар оны өтуге шақырады. Соңғы 6 айда біз жеке басының әл-ауқатына қол жеткізу курстарына деген қызығушылықтың артқанын байқаймыз. Сонымен қатар, біз осы курстың көптеген бейімделулерін көреміз.

Сіз атап өткен цифрландыру процесінің аясында классикалық университеттердің қандай даму жолдарын көресіз? Олар қандай қиындықтарға тап болуы мүмкін?

Әлемнің көптеген жоғары оқу орындарында оқу сапасы жоғары сыныпты университеттерден едәуір артта қалып отыр. Оқу процесіне технологиялардың енуі өте шектеулі. Біздің күтуіміз бойынша, коронавирус университеттерге оқу процесін 100% онлайн режимінде өткізуге әкеледі. Мұнда онлайн оқыту дегеніміз - студенттердің Zoom және осыған ұқсас қызметтердегі топтық жұмысы, сонымен қатар Coursera курстарын өз бағдарламаларына енгізу. Бірақ бұл үрдіс пандемияның аяқталуымен жалғасады деп ойламаймыз. Университеттер ашылған кезде (бұл қаңтар айында немесе келесі жылдың ортасында болады) оқу белсенділігінің 60-70%-ы аудиторияға қайтарылады. Бірақ 20-30%-ы әлі де онлайн режимінде қалады, өйткені болашақ дағдылары туралы көптеген дайын курстар интернетте бар. Ал тыңғылықты талқылауды, сыни пайымдауды және топтық жұмысты қажет ететін курстар дәрісханаға көшірілетін болады. Классикалық университеттердің дәл осындай трансформациясын күтудеміз.

Оқу үрдісінің қай бөлігін сіздің курстарыңыз алмастыра алмайды?

Біз оларға стационарлық зертханаларда пысықтауды талап ететін барлық нәрсені сыйғыза алмаймыз. Құрылыс инженериясын оқып жатсаңыз, көптеген операцияларды зертханаларда жүргізу керек болады. Егер сіздің кәсіби салаңыз адамдармен үнемі қарым-қатынас жасауды қамтыса, сіз бұл компонентті интернетте толығымен ауыстыра алмайсыз. Көптеген өзара әрекеттестікті Интернет арқылы жүзеге асыруға болады екен. Болашақта біз онлайн режимінде 100% өтуге болатын көптеген магистрлік курстарды көретін шығармыз. Бірақ бакалавриат бағдарламалары онлайн компонентті тек 20-30%-ға біріктіре алады. Осы тенденцияларға қарамастан, университеттердің маңыздылығы арта түседі. Себебі адамның жаңа әлемде болуы керек кәсіби дайындығы күрделене түсуде. Онлайн оған тек ішінара үлес қосады.

Осы өзгерістердің аясында мұғалімнің рөлі қалай өзгеруі мүмкін?

Оның басты рөлі – өзің үйрену және басқаларды үйренуге үйрету. Оқу процесінің өзі кең пікірталастар мен топтық жобаларды қамтуы керек. Менің ойымша, біз студенттердің өз бетінше білім алуын және оқытушылар аз қатысатын оқуды көреміз. Оқытушылар қажет емес деп отырған жоқпыз, олар болмаса оқыту курстары қалай пайда болмақ? Бірақ болашақта мұғалімдер балаларға білім алуға көмектесу үшін мұғалімдер мен фасилитаторлардың рөлін көбірек үйлестіре бастайды.